Ngày Quốc tế Không Rác thải 2025 – Xu hướng mới của ngành thời trang bền vững
Vừa qua ngày 30/3/2025, thế giới đã cùng hưởng ứng Ngày Quốc tế Không Rác thải, một sự kiện do Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) và UN-Habitat tổ chức nhằm nâng cao nhận thức về vấn đề rác thải toàn cầu. Năm nay, trọng tâm của sự kiện hướng đến ngành thời trang và dệt may – một trong những lĩnh vực có tác động môi trường lớn nhất hiện nay.
Ngành thời trang: Hào nhoáng nhưng đầy thách thức môi trường
Dưới ánh đèn rực rỡ của những sàn diễn thời trang, ít ai nhận ra rằng ngành công nghiệp này đang để lại một dấu chân sinh thái khổng lồ. Thời trang không chỉ đơn thuần là sự sáng tạo mà còn là một trong những tác nhân lớn góp phần vào biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường.
Theo thống kê, ngành thời trang chiếm từ 2-8% tổng lượng khí nhà kính toàn cầu. Mỗi năm, thế giới thải ra khoảng 92 triệu tấn rác thải dệt may, tương đương với việc mỗi giây có một xe tải đầy quần áo bị chôn lấp hoặc đốt bỏ. Không dừng lại ở đó, dệt may cũng là ngành tiêu thụ nước lớn thứ hai trên thế giới, với khoảng 2.700 lít nước cần thiết để sản xuất một chiếc áo cotton – đủ để một người uống trong 2,5 năm.
Sự bùng nổ của xu hướng thời trang nhanh (fast fashion) càng làm tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn. Vòng đời trung bình của một món đồ thời trang ngày càng ngắn, với nhiều sản phẩm chỉ được mặc chưa đến 7 lần trước khi bị loại bỏ. Đáng tiếc thay, chỉ 1% trong số đó được tái chế thành quần áo mới, trong khi phần lớn trở thành rác thải gây ô nhiễm môi trường.
Thời trang bền vững: Giải pháp tất yếu cho tương lai
Trước những tác động tiêu cực ngày càng rõ rệt của ngành thời trang đối với môi trường, nhiều thương hiệu lớn đã tiên phong tìm kiếm giải pháp bền vững. Stella McCartney là một trong những cái tên tiêu biểu, khi cam kết sử dụng da thuần chay và vật liệu tái chế, giúp giảm tới 76% lượng khí thải carbon. Trong khi đó, Adidas hợp tác với tổ chức Parley for the Oceans để tái chế hơn 10.000 tấn nhựa đại dương thành giày thể thao, biến rác thải thành những sản phẩm giá trị.
Ngoài ra, các sáng kiến như The Circular Fashion Partnership tại Bangladesh đang góp phần tái chế rác thải dệt may, giúp tiết kiệm tới 30% năng lượng tiêu thụ trong sản xuất. Công nghệ cũng đóng một vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng thời trang bền vững. Trí tuệ nhân tạo (AI) được ứng dụng để tối ưu hóa quy trình cắt vải, giảm 15-20% lượng chất thải. Các loại vải sinh học, như sợi nấm (Mycelium) hay vải từ bã cà phê, cũng đang dần thay thế các chất liệu truyền thống như cotton, mang đến những lựa chọn thân thiện hơn với môi trường.
Một công cụ đắc lực khác là blockchain, giúp kiểm tra nguồn gốc nguyên liệu và chống lại hiện tượng “greenwashing” – khi các thương hiệu lợi dụng xu hướng xanh để quảng bá nhưng không thực sự thực hiện những cam kết bền vững.
Thời trang bền vững tại Việt Nam: Cơ hội và thách thức
Là một trong những quốc gia xuất khẩu dệt may hàng đầu thế giới, Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng thời trang bền vững. Tuy nhiên, ngành dệt may Việt Nam cũng đang phải đối diện với những bài toán môi trường đáng lo ngại. Mỗi năm, nước ta thải ra khoảng 2 triệu tấn phế liệu dệt may và tiêu thụ hơn 500 triệu m³ nước trong quá trình sản xuất.
Dù vậy, những tín hiệu tích cực cũng đang dần xuất hiện. Các dự án như “Fabric Recycle” đã góp phần thu gom và tái chế vải thừa, trong khi chương trình “Áo xanh đến trường” giúp tái sử dụng đồng phục cũ, giảm thiểu hơn 10 tấn chất thải mỗi năm. Bên cạnh đó, một số startup Việt Nam cũng đang tiên phong trong lĩnh vực thời trang bền vững. Ren – thương hiệu sử dụng vỏ hạt điều để sản xuất vải, hay Gốm Craft – ứng dụng sợi chuối và lá sen trong thiết kế trang phục, là những ví dụ điển hình cho sự đổi mới sáng tạo trong ngành thời trang nước nhà.
Không chỉ dừng lại ở cấp độ doanh nghiệp, chính phủ Việt Nam cũng đang có những chính sách mạnh mẽ nhằm thúc đẩy thời trang bền vững. Quy định của Liên minh châu Âu (EU) yêu cầu các thương hiệu phải chịu trách nhiệm về vòng đời sản phẩm, tạo ra áp lực lớn đối với ngành dệt may Việt Nam. Đáp lại, nhiều nhãn hàng trong nước đã áp dụng mô hình thu hồi và tái chế quần áo cũ. Bên cạnh đó, cam kết của chính phủ hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050 cũng là động lực quan trọng để ngành thời trang Việt Nam chuyển đổi theo hướng thân thiện với môi trường hơn.
Trung tâm Nhân Văn: Đồng hành cùng thời trang bền vững
Với mong muốn chung tay xây dựng một ngành thời trang bền vững, Trung tâm Nhân Văn đã và đang triển khai nhiều dự án cộng đồng thiết thực. Dự án Eco Innovation Dệt may giúp tận dụng vải vụn để tạo ra những sản phẩm mới, trong khi dự án Kiểm kê hóa chất trong dệt may hỗ trợ doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Ngoài ra, Trung tâm cũng đẩy mạnh kết nối các doanh nghiệp xanh, giúp các startup trong lĩnh vực thời trang bền vững tiếp cận thị trường và mở rộng quy mô hoạt động.
Hướng dẫn mua sắm bền vững: Mỗi cá nhân có thể làm gì?
Thời trang bền vững không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp và chính phủ, mà còn cần sự chung tay của từng cá nhân. Mỗi người đều có thể góp phần giảm thiểu tác động môi trường bằng những hành động đơn giản nhưng hiệu quả:
- Ưu tiên chất liệu tự nhiên như linen, tencel thay vì polyester để giảm phát thải vi nhựa.
- Hỗ trợ các thương hiệu có cam kết bền vững, được chứng nhận bởi các nhãn như Fair Trade hay GOTS.
- Giảm mua sắm không cần thiết – chỉ cần giặt quần áo ít hơn 5 lần cũng có thể giúp giảm tới 30% lượng vi nhựa thải ra môi trường.
Như nhà thiết kế huyền thoại Vivienne Westwood từng nói: “Mua ít đi, chọn kỹ hơn, và giữ lâu hơn”. Đó chính là chìa khóa để thời trang thực sự tỏa sáng mà không đánh đổi môi trường. Và chỉ khi tất cả chúng ta cùng hành động, thời trang bền vững mới có thể trở thành xu hướng chủ đạo trong tương lai.
Trung tâm Phát triển năng lực cộng đồng Nhân văn