Đổi mới sinh thái ngành dệt may

Đã đăng trên bởi nhanvan

Đổi mới sinh thái trong dệt may – Những startup truyền cảm hứng

Ngành dệt may toàn cầu đang đứng trước một bài toán khó: làm thế nào để phát triển mà không tiếp tục tàn phá môi trường? Với 93 tỷ m³ nước tiêu thụ mỗi năm – đủ để đáp ứng nhu cầu của 5 triệu người – và 1,2 tỷ tấn khí CO2 thải ra, vượt cả ngành hàng không và vận tải biển quốc tế, ngành này đang tạo ra gánh nặng khổng lồ cho hành tinh. Chưa kể, 73% trong số 53 triệu tấn sợi sản xuất năm 2015 đã bị chôn lấp hoặc đốt sau khi sử dụng. Lối thoát cho vấn đề này nằm ở đổi mới sinh thái (eco-innovation) – chìa khóa để chuyển đổi ngành dệt may sang một mô hình bền vững hơn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá các startup tiên phong đang định hình tương lai xanh cho ngành thời trang, đồng thời tìm hiểu bài học cho doanh nghiệp Việt Nam. Bạn nghĩ đâu là giải pháp bền vững phù hợp nhất cho ngành dệt may? Hãy chia sẻ ý kiến ở phần bình luận!

Đổi mới sinh thái: Định nghĩa và sức mạnh thay đổi

Đổi mới sinh thái được hiểu là việc phát triển các công nghệ, sản phẩm, quy trình hoặc mô hình kinh doanh nhằm giảm tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời tối ưu hóa tài nguyên. Trong ngành dệt may, sự đổi mới này mang lại những lợi ích thiết thực: từ cắt giảm 50% lượng nước trong sản xuất nhờ công nghệ nhuộm không nước, giảm 35% vi nhựa từ sợi tổng hợp thải ra đại dương nhờ vật liệu tái chế, đến việc mở rộng thị trường khi 73% nam giới từ 25-34 tuổi sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho thời trang bền vững, theo khảo sát của Roundup.

Đổi mới sinh thái không chỉ dừng ở một khía cạnh mà bao gồm ba trụ cột chính: nguyên liệu bền vững, công nghệ sản xuất xanh, và mô hình kinh doanh tuần hoàn. Những trụ cột này không hoạt động tách biệt mà bổ trợ lẫn nhau, tạo nên một hệ sinh thái bền vững mà các startup dưới đây đang tiên phong áp dụng.

Ba trụ cột của đổi mới sinh thái trong dệt may

Trước tiên, nguyên liệu bền vững đang thay đổi cách ngành dệt may sử dụng tài nguyên. Thay vì phụ thuộc vào sợi tổng hợp như polyester hay nylon, các startup chuyển sang sợi tự nhiên như bông hữu cơ, lanh, hoặc vật liệu tái chế từ chai nhựa và vải vụn. Ví dụ, vải bông hữu cơ không chỉ giảm ô nhiễm đất và nước mà còn loại bỏ nhu cầu sử dụng thuốc trừ sâu hóa học.

Thứ hai, công nghệ sản xuất xanh giúp giảm thiểu hóa chất độc hại và tối ưu tài nguyên. Các quy trình như nhuộm sinh học, in tiết kiệm năng lượng, hay xử lý nước thải sinh học đang thay đổi cách vải được sản xuất, giúp giảm đáng kể tác động môi trường.

Cuối cùng, mô hình kinh doanh tuần hoàn kéo dài vòng đời sản phẩm thông qua các hoạt động như thuê, trao đổi, tái sử dụng, hoặc tái chế quần áo. Những mô hình này không chỉ giảm rác thải mà còn khuyến khích người tiêu dùng thay đổi thói quen mua sắm.

Sự kết hợp giữa ba trụ cột này đã giúp các startup tạo ra những giải pháp đột phá, vừa thân thiện với môi

trường vừa mang lại giá trị kinh tế và xã hội.

Những startup tiên phong trong đổi mới sinh thái

Hãy cùng khám phá các startup tiêu biểu, từ những người đổi mới nguyên liệu đến những nhà cách mạng công nghệ và mô hình kinh doanh, để thấy cách họ hiện thực hóa đổi mới sinh thái.

Đổi mới nguyên liệu: Từ bã cam đến da nấm

  • Orange Fiber (Ý) biến bã cam – phụ phẩm của ngành công nghiệp nước ép – thành sợi vải mềm mại, phân hủy sinh học. Quy trình của họ sử dụng enzyme để chiết xuất cellulose từ bã cam, sau đó kéo thành sợi vải. Sản phẩm này đã được Ferragamo sử dụng trong các bộ sưu tập cao cấp, minh chứng cho tiềm năng thương mại của vật liệu sinh học.

  • Piñatex (Anh/Philippines) tạo ra “da thuần chay” từ sợi lá dứa, một phụ phẩm nông nghiệp. Lá dứa được tách sợi, xử lý bằng chất kết dính sinh học, và ép thành tấm da bền, nhẹ, giảm 80% lượng khí thải so với da động vật. Nike và Hugo Boss đã ứng dụng Piñatex trong các sản phẩm của mình.

  • MycoWorks (Mỹ) sản xuất da từ nấm (mycelium) bằng cách nuôi cấy sợi nấm trong môi trường kiểm soát, sau đó xử lý để đạt độ bền và thẩm mỹ tương đương da thật. Quy trình này chỉ thải ra lượng CO2 bằng 1/40 so với da bò, và sản phẩm đã được Hermès tích hợp vào dòng túi cao cấp.

Công nghệ xanh: Nhuộm sinh học và tái chế sợi

  • Colorifix (Anh) cách mạng hóa quy trình nhuộm bằng cách sử dụng vi sinh vật để tạo sắc tố tự nhiên. Họ chỉnh sửa DNA vi sinh vật để sản xuất màu, sau đó áp dụng trực tiếp lên vải, loại bỏ hóa chất độc hại. Công nghệ này giảm 90% lượng nước và 40% năng lượng so với nhuộm truyền thống, đồng thời tạo ra màu sắc bền hơn.

  • Infinited Fiber (Phần Lan) phát triển công nghệ “Infinna” để biến rác vải và giấy thành sợi mới chất lượng cao. Quy trình sử dụng dung môi sinh học để phá vỡ cellulose trong chất thải, tái tạo thành sợi tương tự bông. Startup này đặt mục tiêu tái chế 100 triệu tấn rác dệt may vào năm 2030.

  • NTX™ Cooltrans (Singapore) cung cấp công nghệ in vải tiết kiệm 70% nước và 40% năng lượng nhờ hệ thống phun mực chính xác. Quy trình này loại bỏ nước thải chứa hóa chất, phù hợp cho các thương hiệu thời trang nhanh như Uniqlo.

Mô hình kinh doanh tuần hoàn: Tái chế và second-hand

  • For Days (Mỹ) vận hành mô hình “tái chế khép kín”, cho phép khách hàng gửi lại quần áo cũ để nhận tín dụng mua sắm. Vải được phân loại theo chất liệu và chuyển đến các đối tác để tái chế thành sợi mới. Kể từ khi ra mắt, For Days đã tái chế hơn 500.000 sản phẩm, giảm đáng kể rác thải dệt may.

  • ThredUP (Mỹ) là nền tảng thời trang second-hand lớn nhất thế giới, sử dụng AI để phân loại và định giá quần áo cũ. Quy trình tự động hóa giúp xử lý hàng triệu sản phẩm mỗi tháng, kéo dài vòng đời của 30 triệu sản phẩm may mặc trong năm 2023.

Sáng kiến tại Việt Nam: Sợi sen và thời trang thủ công

Việt Nam cũng đang ghi dấu ấn với các startup đổi mới sinh thái:

  • Faslink phát triển 5 loại sợi vải “xanh” từ sen, cà phê, dừa, vỏ sò và tre, sử dụng enzyme sinh học để xử lý nguyên liệu, giảm 60% hóa chất so với phương pháp truyền thống. Sản phẩm của Faslink đã xuất khẩu cho Adidas và North Face.

  • AmReborn tái chế vải thừa từ các nhà máy, kết hợp kỹ thuật thủ công để tạo ra quần áo và phụ kiện. Startup này hợp tác với nghệ nhân từ cộng đồng LGBT và phụ nữ nội trợ, vừa bảo tồn văn hóa vừa tạo việc làm. Quy trình sản xuất gần như không phát sinh chất thải.

  • Timtay sử dụng sợi lanh, tơ tằm, và bông tự nhiên để tạo sản phẩm phân hủy sinh học. Vải thừa được tái chế thành phụ kiện như túi xách, và công nghệ nhuộm tự nhiên từ lá cây giúp giảm 70% lượng nước so với nhuộm hóa học.

Bài học cho doanh nghiệp Việt Nam

Thành công của các startup trên đến từ sự kết hợp chặt chẽ giữa nguyên liệu, công nghệ, và mô hình kinh doanh. Chẳng hạn, Orange Fiber không chỉ sáng tạo vật liệu từ bã cam mà còn xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, trong khi For Days tích hợp tái chế vào trải nghiệm khách hàng. Những bài học này cho thấy chuyển đổi xanh là cơ hội để đổi mới và nâng cao giá trị thương hiệu, chứ không chỉ là gánh nặng chi phí.

Việt Nam có lợi thế lớn với nguồn tài nguyên bản địa như tre, sen, dứa, và lực lượng lao động sáng tạo. Báo cáo của Nielsen cho thấy 86% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm thân thiện môi trường, cao nhất Đông Nam Á. Để tận dụng cơ hội này, doanh nghiệp Việt Nam cần:

  • Hợp tác công – tư: Chính phủ có thể hỗ trợ R&D hoặc giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh.

  • Quỹ đầu tư tác động: Các quỹ đầu tư bền vững cần giúp startup Việt Nam tiếp cận vốn và thị trường quốc tế.

  • Tận dụng tài nguyên bản địa: Học hỏi từ Faslink, doanh nghiệp có thể tạo ra sản phẩm độc đáo từ nguyên liệu như sợi sen hay dừa.

Kết luận: Chung tay vì thời trang xanh

Đổi mới sinh thái không chỉ là xu hướng mà là con đường tất yếu để ngành dệt may phát triển bền vững. Từ Orange Fiber với sợi bã cam, For Days với tái chế khép kín, đến Faslink với sợi sen Việt Nam, các startup đang chứng minh rằng thời trang xanh là tương lai. Chúng tôi kêu gọi doanh nghiệp, nhà đầu tư, và người tiêu dùng Việt Nam cùng hành động: ủng hộ các thương hiệu bền vững, đầu tư vào công nghệ xanh, và lan tỏa thông điệp về tiêu dùng có trách nhiệm.