Giữa làng Mẫn Xá, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, bãi xỉ thải từ quá trình cô đúc nhôm, giờ mỗi ngày một đầy hơn – lên tới hơn 300 nghìn tấn gồm các chất nguy hại là thành phần kim loại nặng như xỉ nhôm, cadimi, crom, mangan đều vượt tiêu chuẩn cho phép nhiều lần.
Xã Văn Môn có 5 thôn nhưng chỉ có thôn Mẫn Xá có nghề cô đúc nhôm. Đây lại là thôn nằm ở trung tâm của xã. Vì thế, khói bụi và mùi lúc nào cũng bủa vây toàn xã. Theo số liệu của Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Ninh, các thành phần độc hại trong không khí ở thôn Mẫn Xá như lưu huỳnh, ô xít nhôm luôn vượt mức cho phép tới hàng chục lần.
Những cành cây trong thôn hiếm khi thấy đâm chồi, nảy lộc. Cuộc sống và cảnh quan của cả vùng đã và đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi ô nhiễm.
Theo UBND huyện Yên Phong, năm 2021, Chủ đầu tư Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá đã bị xử phạt hành vi kinh doanh bất động sản khi cụm công nghiệp này chưa đủ điều kiện đi vào hoạt động.
Theo Luật bảo vệ môi trường 2020, trách nhiệm xử lý ô nhiễm môi trường thuộc về UBND các cấp, các doanh nghiệp tại làng nghề, đặc biệt là trách nhiệm của Chủ đầu tư cụm công nghiệp làng nghề khi chưa đủ điều kiện nhưng vẫn cho phép các cơ sở sản xuất đi vào hoạt động.
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, cả nước hiện có gần 2 nghìn làng nghề truyền thống thì có tới gần 80% làng nghề, các cụm công nghiệp làng nghề chưa có hệ thống xử lý nước thải, khí thải, đang gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Kết quả điều tra, khảo sát, lấy mẫu và phân tích nguồn nước tại 292 làng nghề ở Hà Nội của Chi cục Bảo vệ Môi trường Hà Nội cho thấy, gần 79% làng nghề ô nhiễm và ô nhiễm nghiêm trọng.
Nhiều làng nghề như sản xuất giấy Phong Khê, Bắc Ninh, dệt nhuộm ở Hưng Hà tỉnh Thái Bình đã trở thành điểm nóng về môi trường. Một trong những hạn chế của các làng nghề là sản xuất thủ công, hiệu quả sử dụng nguyên nhiên liệu thấp, mặt bằng nhỏ hẹp, hệ thống cấp thoát nước xuống cấp, ý thức bảo vệ môi trường của nhiều hộ làm nghề và các doanh nghiệp còn hạn chế. Làng nghề truyền thống cũng là nơi ở của các hộ dân nên việc xử lý mạnh tay, dứt điểm của các cơ quan chức năng với các chủ cơ sở sản xuất có nhiều khó khăn.
Nhiều giải pháp đã được thực hiện như phá bỏ các cơ sở sản xuất trái phép không có công trình bảo vệ môi trường, di dời ra xa khu dân cư, nhưng tại không ít địa phương, sau một thời gian ngắn, ô nhiễm môi trường lại đâu vào đấy.